Diyabetli Hamileler Nasıl Beslenmeli
Bir asır öncesine kadar annenin ve bebeğin yaşamını tehdit eden diabet, günümüzde beslenme ve diyet uzmanının hazırladığı kişiye özel beslenme planıyla kontrol altına alınabiliyor.
Hamilelikte diyabet, yani şeker hastalığı hem anne hem de bebek için tehlikeli bir hastalıktır. Bebeğin düşmesinden, annede körlük (diabetik retinopati) ve böbrek yetmezliği (diabetik nefropati) riskini yüzde 50 artıran diyabet, hamilelikte dikkatle takip edilmesi gereken bir hastalıktır.
Bundan bir asır öncesine kadar anne ve bebek ölümlerine yol açan diyabet, günümüzde düzenli kontroller ve iyi bir beslenme planıyla kontrol altına alınabilir.
Hamilelikte diyabet nasıl oluşur?
Anne karnında büyümekte olan bebek (fetus), besinlerini plasenta kanalıyla anneden alır. Dolayısıyla annenin kanında yükselen şeker miktarı, plasenta aracılığıyla bebeğe yansır. Bebek, annesinden aldığı fazla şekere, insülini artırarak cevap verir. İnsülin ise bebeğin hızla büyüyüp, iri bebek olmasına neden olur. Doğum ağırlığı 4 kilonun üzerindeki iri bebekler, ciddi sağlık riskleri taşır.
Hamilelikte diabet ikiye ayrılır.
· Gebelikte ortaya çıkan diyabet (gestasyonel diyabet)
· Gebelikten önce diyabetik olan kişilerin hamileliği
Gebelik sırasında çıkan diyabet
Gebelik sırasında ortaya çıkan diyabete, gestasyonel diyabet adı verilir. Hamilelerin aşırı yemek yemesi ve ani kilo alması sonunda, pankreasta salınan insülin hormonunun yetersiz kalmasıyla ortaya çıkar. Çoğunlukla bebeğin doğumuyla birlikte kaybolan gestasyonel diyabet, gebeliğin 24. ve 28. haftaları arasında yapılan şeker tarama veya şeker yükleme testleri ile anlaşılır.
Gestasyonel diyabetin belirtileri nelerdir?
· Sık sık idrara çıkmak,
· Ağız kuruluğu,
· Sinirlilik hali,
· Enerji boşalımı,
· Halsizlik, bitkinlik, yorgunluk,
· Doymama hissi.
Bu belirtilere sahipseniz, hemen doktorunuzu uyarıp, kan şekerinize baktırmalısınız. Kan şekerinizde yükselmeyle birlikte, bebeğinizde de ani kilo artışı varsa, siz gestasyonel diyabet hastasısınız demektir. Doğum yapana kadar, mutlaka uzman bir ekiple birlikte hareket etmelisiniz. Endokrinolog, kadın doğum uzmanının yanı sıra, diyabet konusunda uzman bir diyetisyenle, sağlıklı bir doğuma dikkatle hazırlanmalısınız.
Pek çok anne adayını tedirgin eden gestasyonel diyabet, aslında iyi bir beslenme planıyla kontrol altına alınabilir.
Kimler risk grubunda?
- Daha önceki hamileliklerinde gestasyonel diyabet geçirenler,
- Önceki gebeliklerinde iri bebek veya anomalili bebek doğuranlar,
- Birden çok düşük yapanlar,
- Aşırı kilolu olanlar,
- Yakın akrabalarında diyabet olanlar,
- Hamilelik boyunca aşırı kilo alanlar risk grubunda yer alır.
Diyabetlinin hamileliği
Eğer diyabetli iseniz ve anne olmaya karar verdiyseniz, gebelikten en az 6 ay öncesinden hazırlanmanız gerekir. Çünkü kan şekerinizin yüksekliği, hamile kaldığınız andan itibaren karnınızdaki bebeğinizin sağlığını etkiler. Özellikle bebeğinizin organlarının gelişiminin gerçekleştiği ilk 3 ayda, kontrollerinizi yaptırmalısınız!
Bu aylarda, diyabetli annenin kan şekeri, hızla fetusa geçtiği için, ilk üç ayda annenin kan şekeri yüzde 10-20 oranında düşme eğilimi gösterir. Bu dönemlerde, annenin gece hipoglisemisine karşı dikkatli olması gerekir. Hipoglisemi kendisini; ani soğuk terlemeleri, yemek yenilse bile geçmeyen baş ağrısı, titreme, sinirlilik hali, halsizlik, ani bitkinlik hali, bazen de baygınlık olarak gösterir.
12. haftadan sonra hamilelik, karbonhidrat metabolizmasına yük olur. Çünkü, plasentadan insülin etkisini zorlaştıran hormonlar, 12. haftadan sonra salınmaya başlar. Zaten güçsüz olan pankreas dengeyi sağlayamaz ve hamilelerin insülin ihtiyaçları artar. Diyabetik anneye, hamilelik öncesine göre daha çok insülin uygulandığı için iri bebek olma olasılığı diyabetik almayan anneye göre 5-9 kat artar.
Bu tür durumlarla karşılaşmamak için, diyabetik hamileler kan şekerini, düzenli olarak kontrol ettirmeli.
Kan şekeri kontrol edilmezse ne olur?
· Diyabetli bir gebede kan şekeri kontrol altına alınmazsa, ilk 12 hafta içinde bebeğini düşürebilir. Bu durum, bebeği kaybetmenin yanı sıra, annenin hayatını da riske atar.
· İnsülin salgısına bağlı olarak, bebek yeterince beslenmediği için düşük tartılı veya anne karnındaki aşırı insülin salgısı nedeniyle, iri olarak doğabilir. İster düşük tartılı, isterse iri bebek olsun, tedavi edilmeyen diyabetik annelerin bebekleri, doğumdan sonra hipoglisemi adı verilen kan şekeri düşüklüğü bekler.
· Ayrıca iri bebekleri bekleyen başka sorunlar da var. Örneğin, doğum sırasında gerçekleşebilecek omuz çıkıkları, sinir yaralanmaları, solunum sistemi sorunları, sarılık bunlardan sadece bir kısmı…
· En önemli risklerden birisi de, bebekteki anomalilerdir. Kontrol altına alınmayan diyabetik annelerin bebeklerinde, diğer bebeklere göre çok daha fazla anomalilere rastlanır. Başta kalp, böbrek ve sinir sistemi olmak üzere, bebeğin bütün organlarında anomali görülebilir.
Diyabetik hamileler nasıl beslenmeli?
Diyabetik hamilelerin beslenme planı, mutlaka beslenme ve diyet uzmanı tarafından hazırlanmalıdır.
Annenin alacağı her fazladan kilo, hem kendisini hem de bebeğini etkileyeceği için, özellikle diyabetik hamilenin doğum süresince alacağı kilo, 9-12 kilogramı aşmamalıdır.
Aslında diyabetik annenin beslenme planı, kullanılan insülin dozuna göre değişim gösterir. Bu nedenle diyabetik anneye önerilecek olan yemek listesi, kişiye özel olarak hazırlanır. Her ay bebeğin gelişimine, annenin kilosuna, kullanılan insülin düzeyine göre yiyecek değişim listeleri ve beslenme planı değiştirilir. Buna rağmen, yine de genelleştirilebilecek bazı beslenme kuralları vardır.
Bunlardan en önemlisi, öğün sayılarının artırılmasıdır. Örneğin normal bir hamilede önerilen 3 ana öğün ve 3 ara öğün, diyabetli hamilelerin özellikle ilk 12 haftasında, 3 ana öğün, 5 ara öğün olarak yeniden düzenlenir. Öğün sayılarının artırılması, diyabetik hamileleri gece hipoglisemiden de korur.
Diyabetik hamilelerin karbonhidrat alımı çok kısıtlanmaz. Ancak karbonhidrat arasında da, kepekli ekmek, kepekli pirinç, kuru baklagiller gibi, kompleks karbonhidratlar tercih edilir.
Diyabetik hamilelere örnek yemek listesi:
Kahvaltı : Yağsız süt, peynir, ekmek, söğüş mevsim sebzeleri
Ara öğün : Meyve, ayran, ölçülü kuruyemiş
Öğlen : Sebze yemeği, et grubu veya kurubaklagil, ekmek grubu, salata
İkindi : Peynir ekmek, meyve, ayran
İkindi öğünü, 2 ayrı öğüne bölünmeli.
Akşam : Sebze yemeği, kuru baklagil veya et, ekmek, salata
Gece : Meyve, peynir ekmek, ayran
Gece öğünü, 2 ayrı öğüne bölünmeli. (Gece hipoglisemisine dikkat! Hipoglisemiyi önlemek için yatmadan önce gece öğünü atlamayın!)
Porsiyon ölçüleri, hamilenin yaşı, kilosu, bebeğin ağırlığı ve haftasına göre değişir.
Kaynak: Aydan Atasoy
Beslenme ve Diyet Uzmanı
