Narkozun Yan Etkileri

Kategori: Genel Sağlık - Bu yazı 16.671 kez okunduYorum Yazın
Narkozun Yan Etkileri

Narkozun yan etkileri nelerdir? Narkozun yan etkisi var mıdır? Narkozun yan etkileri ne kadar zararlıdır? Narkoz insan için tehlikeli midir? İşte sorularınızın cevapları…

ANESTEZİ NEDİR ?

Herhangi bir cerrahi (ameliyat) veya girişimsel işlem (örneğin endoskopi) uygulanacak tüm hastalar değişik anestezi yöntemlerinden birine ihtiyaç duyacaklardır. Anestezi duyarsızlık, hissizlik, duyuların geçici olarak kalkması anlamına gelmektedir. Halk arasında Genel Anestezi deyimi yerine “Narkoz” da denilmektedir. Narkoz, anestezi ile eş anlamlı gibi görülüyor olsa da, tam bilinç kaybı olmadan, duyarlılığın ileri derecede ortadan kalkmasıyla oluşan belirgin uyuşma halidir.

KAÇ TİP ANESTEZİ YÖNEMİ VARDIR ?

Anestezi dört kategoriye ayrılır.

  • Genel Anestezi
  • Bölgesel Anestezi
  • Lokal Anestezi
  • Sedasyon

ANESTEZİ TİPİNE NASIL KARAR VERİLİR ?

Uygulanacak anestezi şeklini belirlerken hastanın yaşı, sağlık durumu, yapılacak ameliyatın veya işlemin tipi ve özellikleri gibi faktörler göz önüne alınır. Hastanın kişisel tercihi de önemlidir.

ANESTEZİ NASIL ETKİ EDER ?

Tüm anestezi tipleri çeşitli seviyelerde sinir sistemini baskılayarak (deprese ederek) ağrının hissedilmesini engeller. Lokal anestezi sadece uygulandığı alandaki sinir hücrelerini baskılayarak ağrı duyusunun iletilmesini önler. Bölgesel anestezi vücudun belirli bölgelerini uyaran sinir dallarını, genel anestezi ise beyindeki sinir hücrelerini etkiler. Anestezinin tipi ne olursa olsun, etkilediği alandaki sinir sistemi üzererindeki etkisi, kullanılan ilacın etki süresi ile sınırlıdır. Sinir sistemi ve hücreleri üzerinde kalıcı bir etkisi yoktur.

GENEL ANESTEZİ

Genel anestezide kullanılan ilaçların beyin korteksini etkilemesi sonucu bilinç tamamen kaybolur. Bu sırada hasta;

Çevresinde olanların farkına varamaz
Ağrı duymaz,
Haraket edemez,
Anestezi aldığı süre içinde yaşananları hatırlayamaz.

Genel anestezi uygulamasına damar içine verilen anestezik ilaçlarla başlanır. Hasta uyuduktan sonra nefes borusuna yerleştirilen bir boru aracılığıyla hastanın solunum fonksiyonları anestezi cihazı tarafından sağlanır. Oksijen , hava ve anestezinin devamını sağlayan inhalasyon ajanları anestezi cihazı ile hastaya verilir. Ameliyat süresince anestezi uzmanı tarafından hastanın , kalp hızı, ritmi, kan basıncı, oksijen saturasyonu, solunumla aldığı oksijen ve anestezik ajan konsantrasyonu, çıkardığı karbondioksit ve anestezik ajan konsantrasyonu sürekli olarak izlenir.

Ameliyat bitiminde verilen ilaçlar kesilerek hastanın uyanması sağlanır. Bu arada ameliyat sonrası ağrıyı en aza indirmek için gerekli olan ağrı kesicilerde hastaya uygulanır.

BÖLGESEL ANESTEZİ (REJYONEL)

Lokal anestezikler bir sinir çevresine veya spinal ve epidural anestezide olduğu gibi omurilik çevresine verilirler. Bu yöntemde de lokal anesteziklerin etkisi ile sinirsel iletim durdurulur ve hastanın ağrı duyması engellenir Hastanın bilinç düzeyini etkilemeden sadece vücudun belli bir bölgesi uyuşturulur. Bölgesel anestezi ile tek bir ayak, tek bir bacak, tek bir kol veya el uyuşturulabilir.

En yaygın olarak kullanılan 2 yöntem spinal ve epidural anestezidir. Büyük sinir dallarının geçtiği omurilik bölgesinde sinir liflerinin yakınına lokal anestezik ilaç enjeksiyonu yapılarak uygulanır. Özellikle vücudun alt tarafındaki (Göbek altı) operasyonlarda uygulanır. Epidural anestezide spinal anesteziden farklı olarak omurilik bölgesine plastik bir kateter yerleştirilir. Bu sayede anestezi süresi gerektiği kadar uzatılabilir. Ameliyat sonrası ağrıyı kontrol için gerekli ağrı kesiciler de bu kateterden verilebilir. Ağrısız doğum uygulamaları da epidural anestezi ile yapılmaktadır.

Spinal veya epidural anestezi sırasında hastanın ağrı duyusu tamamen ortadan kalkar. Bazı durumlarda ilacın etki süresi ile sınırlı olarak bacaklarda geçici kuvvet kaybı olabilir.

YEREL ANESTEZİ (LOKAL)

Girişim yapılacak bölgede cilt altına lokal anestezikler olarak adlandırılan maddelerin genelde enjeksiyon ile uygulanmasıdır. Bu sayede o bölgede sinirler duyarsız hale getirilerek ağrının algılanması engellenir.

SEDASYON

Hastada uyku hali oluşturarak rahatlatmasını ve sakinleşmesini sağlamak için kullanılır. Bilinç açıktır, geçici hafıza kaybı söz konusudur. Genellikle lokal ve bölgesel anesteziyi desteklemek amacıyla kullanılır. Buna ek olarak hastalara uygulanacak girişimsel yöntemlerden önce sedasyon uygulamaları gerek hastayı gerekse doktorun işini çok kolaylaştırır. Örneğin midenin veya kalın bağırsağın incelenmesinde kullanılan endoskopi yöntemleri sıklıkla sedasyon altında uygulanırlar.

ANESTEZİNİN YAN ETKİLERİ VE RİSKLERİ NELERDİR ?

Tüm tıbbi girişimler gibi anestezi uygulamaları da bir takım riskler içermektedirler. Her ne kadar anesteziye bağlı bir çok yan etki ve komplikasyon tanımlanmış olsa da bunların oldukça nadir görülmesi sevindiricidir. Özellikle teknolojik gelişmelere paralel olarak hasta güvenliğini artıracak yeni monitörizasyon yöntemlerinin kullanılması, daha güvenilir malzemelerle daha az yan etkili ilaçların geliştirilmesi ve bunları kullanabilecek eğitimli anestezi uzmanlarının sayısının artmasıyla birlikte son yıllarda anestezi uygulamaları çok daha güvenli bir hal almıştır.

Tüm bu olumlu gelişmelere rağmen ne yazık ki ameliyat sırasında veya sonrasında; uygulanan cerrahi yönteme, kişinin sağlık durumuna ve kullanılan anestezi tekniğine bağlı olarak bir takım istenmeyen yan etkiler ve tehlikeli durumlar ortaya çıkabilmektedir. Hastaya bağlı risk faktörlerinin en önemlisi yaştır. Genellikle yaşla beraber anesteziye ait riskler artmaktadır. Yaşın yanı sıra, dolaşım, solunum veya sinir sistemine ait hastalıklar, şeker hastalığı gibi tüm vücudu etkileyebilen hastalıklar, tedavi amacıyla kullanılan ilaçlar veya reçetesiz de temin edilebilen bitkisel veya hayvansal kaynaklı tedavi ürünleri anestezi uygulamaları sırasında riski artırabilen faktörler olarak sayılabilirler.

Uygulanan anestezi yöntemine bağlı olarak riskler ve ortaya çıkabilecek ciddi problemler değişken olabilmektedir.
Lokal anestezi

uygun doz ve uygulama halinde yan etkileri çok nadir olmakla birlikte yüksek dozlarda kullanılması veya yanlışlıkla damar içine uygulanması ile kalp ve sinir sistemi üzerinde olumsuz etkilerinin olabileceği unutulmamalıdır.

Tüm rejyonel anestezi yöntemlerinde nadir olarak anestezi uygulanan bölgelerde geçici veya kalıcı duyu ve güç kaybı görülebilmektedir. Ayrıca girişim yerlerinde kanama ve enfeksiyon riski de mevcuttur.

Spinal ve epidural anestezi uygulamaları sırasında en sık görülen yan etki tansiyonun düşmesidir. Uygun dozda lokal anestezik kullanımı ve hastalara işlem öncesinde serum verilmesi ile bu durum önlenebilir. Ayrıca tansiyonda düşme olması halinde tedavi amacıyla kullanabilecek ilaçlar da mevcuttur.

Spinal anesteziye ait diğer bir komplikasyon olan baş ağrısı, epidural anestezi uygulaması sırasında işlemin uygun biçimde yapılamamasına bağlı olarak da görülebilir. Yatak istirahatı, bol miktarda serum verilmesi ve kafein içeren ağrı kesicilerin tatbiki ile tedavi edilebilir.

Tüm bu yöntemlerde kullanılan lokal anestezik maddenin sistemik etkilerine bağlı olarak (yüksek miktarda kana karışması sonucu) kalp ritminde bozukluk, tansiyonda düşüklük ve sinir sitemini etkilenmesine bağlı olarak sara benzeri kasılma nöbetleri görülebilmektedir. Epidural ve spinal anesteziye bağlı olduğu düşünülen sinir felçleri günümüzde çok daha nadir görülür hale gelmişlerdir.
Genel anestezi

uygulamaları sırasında lokal ve rejyonel anesteziye kıyasla daha çok yan etki ortaya çıkmaktaysa da bu yan etkiler kolaylıkla tedavi edilebilirler. En sık görülen yan etkiler bulantı, kusma, boğaz ağrısı, tansiyonda ve kalp ritminde değişiklikler, geçici şuur bulanıklığı olarak sıralanabilir. Bunlara ek olarak genel anestezi sırasında öksürük ve yutma gibi koruyucu reflekslerin ortadan kalkması sonucunda mide içeriğinin soluk borusuna kaçarak (aspirasyon) akciğerlerde hasara yol açması ihtimali vardır. Genel anestezi sırasında hastanın solunumunu devam ettirmek amacıyla soluk borusuna yerleştirilen tüp, mide içeriğinin akciğerlere ulaşmasını engellemektedir. Ayrıca tüm genel anestezi alacak hastalar aspirasyon ihtimalini ortadan kaldırmak amacıyla ameliyat öncesi belli bir süre aç kalmaları konusunda mutlaka uyarılırlar. Bunlara ek olarak aspirasyonu engellemek amacıyla kullanılan bazı manevralar da mevcuttur.

Kullanılan ilaçlara ve uygulanan işlemlere bağlı olarak kalp hızında artma veya azalma, ritim bozukluğu, kan basıncında artma veya azalma görülebilir. Genel anestezi sırasında en çok etkilenen sistemlerden birisi solunum sistemidir. Kullanılan ajanların çoğu solunum fonksiyonlarını baskılamaktadırlar. Ayrıca anestezi sırasında ve sonrasında solunum yollarında şişme ve daralmaya bağlı olarak solunum güçlüğü görülebilir. Tüm bu sayılan kalp ve solunum sistemi etkileri ancak gerekli tedbirler alınmadığında ve tedavisi yapılmadığında hayatı tehdit edici problemler olarak karşımıza çıkmaktadırlar.

Bunlara ek olarak şansız bir şekilde genel anestezi altında kalp krizi, inme gibi ciddi ve tedavisi zor problemlerle de karşılaşılmaktadır. Sonuçları çok ciddi olabilecek bu komplikasyonların görülmesi sıklığı ameliyat öncesi iyi bir anestezik değerlendirme ve ameliyat sırasında uygun yöntemlerin seçilmesiyle en aza indirilebilmektedir.

Çok nadir görülse de, özellikle kullanılan anestezik gazların ortaya çıkarttığı düşünülen malign hipertermi tablosu halen anestezistlerin korkulu rüyası olmaya devam etmektedir. Ciddi ve ölümcül olabilen bu durumdan şüphelenilmesi halinde kas biyopsileri ile tanı koymak söz konusudur. Malin hipertermi şüphesi olan hastalarda anestezi sırasında tetikleyici ajanlardan kaçınılması önemlidir.

Tüm bu sayılan yan etkiler ve komplikasyonlar anestezi öncesinde ve anestezi sırasında alınacak tedbirler ve uygulanacak koruyucu tedavilerle engellenebilmektedir. Anestezi öncesi hastaların detaylı bir şekilde değerlendirilmesi, genel sağlık durumlarının belirlenmesi ve hastaya en uygun anestezi yönteminin seçilmesi anesteziye bağlı yan etkilerin ve komplikasyonların görülme ihtimalini en aza indirecektir.

ANESTEZİ ÖNCESİ DEĞERLENDİRME

Anestezi uygulanacak hastaların operasyon öncesi sağlık durumları ile ilgili değerlendirmeler yapılmalıdır. Bu değerlendirme sırasında ;

Daha önce uygulanan ameliyat ve anestezi yöntemleri, uygulamalar sırasında oluşmuş problemler,
Hastanın genel sağlık durumu, varsa mevcut hastalıklar ve uygulanan tedaviler
Hastaların sigara, alkol kullanımı gibi alışkanlıkları
Herhangi bir maddeye karşı allerjilerini olup olmadığı sorgulanır.

Anestezi öncesinde genelde hastaların ;

Akciğer filmleri,
Elektrokardiyogramları (EKG)
Kan sayımı,
Karaciğer fonksiyon testleri,
Böbrek fonksiyon testleri
Kanama ve pıhtılaşma testleri gibi laboratuar tetkikleri yaptırılır.

Bu tetkikler, yapılacak işleme, uygulanacak anestezi şekline, hastanın yaşına ve genel sağlık durumuna göre farklılıklar gösterebilir. Anestezi uzmanı hastanın genel sağlık durumununa kullanıdığı ilaçlara veya uygulanacak anestezi ve cerrahi yönteme göre daha farklı tetkikler isteyebilir veya bazı testleri uygulamaz.

Hastanın fizik muayenesi ile anestezi öncesi değerelendirilme tamamlanır. Hastanın o andaki sağlık durumu ve kullandığı ilaçlar anestezi tekniğinin seçimini etkileyeceği için ve bazı ilaçların anestezi uygulaması öncesinde kesilmesi veya dozlarının ayarlanması gereklidir.

Bu değerlendirme sırasında anestezi doktoruna tam ve eksiksiz bilgi verilmesi önemlidir.

Anestezi öncesi değerlendirme sırasında hastaya, anestezi uygulaması için ne tür bir hazırlık yapılmassı gerektiği konusunda bilgi verilir.

Operasyon öncesinde hastaların belli bir süre ağız yoluyla hiçbir şey almamaları çok önemlidir. Genel bir kural olarak işlem öncesi geceyarısından itibaren hastaların hiç bir şey yiyip içmemeleri gereklidir.

Dolu mide hastanın anestezi sırasında kusma riskini artırır. Devamlı ilaç kullanan hastaların ise doktor aksini belirtmedikçe ilaçlarını bir yudum su ile almalarında bir sakınca yoktur.

ANESTEZİ ÖNCESİ

En az 6 saat bir hiçbir şey yemeyin ve içmeyin
Sürekli kullandığınız ilaçları doktorunuz bilgisi dahilinde az miktarda suyla içebilirsiniz.

ANESTEZİ SONRASI İLK 24 SAAT

Alkol almayın
Doktorunuz tarafından reçete edilmeyen ilaçları kullanmayın
Otomobil kullanmayın
Önemli kararlar vermeyin


Bu Yazıyı Paylaş! Google+! Pinterest!